ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ

ΓΕΝΙΚΑ

Ο σκελετός παρέχει στο σταθερό υπόστρωμα για την πρόσφυση των μυών, προστατεύει τα ζωτικά όργανα και φιλοξενεί στο εσωτερικό του τον μυελό των οστών.

Περιέχει το 99% του συνολικού ασβεστίου του σώματος και παίζει μείζονα ρόλο στη συντήρηση του ασβεστίου στον οργανισμό αφού σε περιόδους ανεπαρκούς πρόσληψης από τη διατροφή ή ανεπαρκούς απορρόφησης από το λεπτό έντερο τα οστά εξασφαλίζουν το επιθυμητό επίπεδο του ασβεστίου στο αίμα με τη διαδικασία της οστεόλυσης.

Μακροσκοπικά τα οστά αποτελούνται από δύο τύπους 1. το φλοιώδες οστούν και το 2. το σπογγώδες οστούν.

Το φλοιώδες οστούν καλύπτει περίπου το 80% του συνολικού σκελετού και αποτελεί το εξωτερικό περίβλημα των μακρών οστών στη διάφυση αυτών.

Το σπογγώδες οστούν ανευρίσκεται στα άκρα των μακρών οστών (μετάφυση, επίφυση), καθώς επίσης στον αυλό τους και τους σπονδύλους.

Τα οστά αποτελούνται από τρία είδη κυττάρων 1. τους οστεοκλάστες, 2. τους οστεοβλάστες και τα οστεοκύτταρα.

• οστεοκλάστες είναι τα κύτταρα που απορροφούν τον οστίτη ιστό,
   
• οστεοβλάστες σχηματίζουν νέο οστούν (δημιουργώντας αρχικά τη θεμέλιο ουσία στην οποία σταδιακά προστίθενται μεταλλικά στοιχεία) και τα
   
• οστεοκύτταρα τα οποία είναι ουσιαστικά τελικώς διαφοροποιημένοι οστεοβλάστες και αποτελούν το 90% των κυττάρων του ώριμου σκελετού.  

Η ισορροπία λειτουργίας των κυττάρων μεταξύ τους εξασφαλίζει τη υγιή συμπαγή οστική δομή.

Οστεοπόρωση ορίζεται ως η διαταραχή της ποσότητας και της ποιότητας του οστού, η διαταραχή της μικροαρχιτεκτονικής του με αποτέλεσμα την αύξηση της ευθραυστότητας και τη πιθανότητας δημιουργίας καταγμάτων.

Η νόσος επηρεάζει τη φλοιώδη αλλά και τη σπογγώδη μοίρα των οστών και έχει χαρακτηριστεί ως ‘σιωπηλή πάθηση’ διότι προχωρά σταδιακά χωρίς εμφανή συμπτωματολογία. Ωστόσο παραμένει ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας που αφορά σε όλο τον σκελετό και όχι μόνο τη σπονδυλική στήλη.

Στην εικόνα ο πάνω σπόνδυλος είναι φυσιολογικός.
Η πυκνότητα της δομής του είναι ιδιαίτερα συμπαγής.
Ο μεσαίος σπόνδυλος έχει οστεοπενία, έχει αρχίσει να χάνει τη πυκνότητά του και την αντοχή του.
Ο κάτω σπόνδυλος έχει οστεοπόρωση, η οστική δομή είναι κατά πολύ αραιότερη του φυσιολογικού με αποτέλεσμα να χάσει το φυσιολογικό του ύψος προκαλώντας έντονους πόνους στη πλάτη του ασθενούς.

Πολλαπλά κατάγματα των σπονδύλων - συμπιεστικά, λόγω βαριάς οστεοπόρωσης (βέλη)

ΠΩΣ ΕΚΔΗΛΩΝΕΤΑΙ;

Συνήθως το πρώτο εμφανές σύμπτωμα είναι ένα οστικό κάταγμα (ισχίο, καρπός, σπόνδυλος). Άλλα εμφανή συμπτώματα μπορεί να είναι η απώλεια ύψους και η κύφωση (καμπούριασμα), που επέρχονται σταδιακά με τη πάροδο του χρόνου.

Μερικές φορές ένας πόνος στην πλάτη σε γυναίκα η οποία έχει μπει στην εμμηνόπαυση μπορεί να είναι το πρώτο σύμπτωμα μιας επερχόμενης οστεοπόρωσης. Τέλος η νόσος μπορεί να προκαλέσει αλλαγές που περνούν απαρατήρητες, οι οποίες όμως μπορούν να εντοπιστούν με τις κατάλληλες διαγνωστικές δοκιμασίες.

Κύφωση λόγω προχωρημένης οστεοπόρωσης.  Η ασθενής έχει πολλά σπονδυλικά κατάγματα λόγο της νόσου.
 

ΠΟΙΟΙ ΚΙΝΔΥΝΕΥΟΥΝ?

Άτομα που κινδυνεύουν να νοσήσουν από οστεοπόρωση είναι:

• Ο γενετικός παράγοντας πιθανόν παίζει το σημαντικότερο ρόλο που καθορίζει τη μέγιστη οστική πυκνότητα και επηρεάζει την απώλεια των οστών σε σχέση με την ηλικία. Το οικογενειακό ιστορικό (κάταγμα του ισχίου) αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα κινδύνου και επιβεβαιώνει την επιρροή της κληρονομικότητας στην εκδήλωση της οστεοπόρωσης.

• Οι μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες και ειδικότερα σε αυτές στις οποίες η εμμηνόπαυση συνέβη πριν από την ηλικία των 45 ετών.

• Άνδρες και γυναίκες που έχουν ορμονικές διαταραχές (θυρεοειδής. παραθυρεοειδής, διαταραχές γεννητικών ορμονών)

• Άτομα τα οποία κάνουν συστηματική μακροχρόνια λήψη συγκεκριμένων κατηγοριών φαρμακευτικών σκευασμάτων όπως κορτιζόνη, αντικαταθλιπτικά, ορμόνες του θυρεοειδή, αντιεπιληπτικά κ.α.

• Άτομα των οποίων η δίαιτα είναι φτωχή σε ασβέστιο (χαμηλή κατανάλωση γάλακτος, τυροκομικών προϊόντων)

• Άτομα που δεν εκτίθενται στον ήλιο

• Άτομα που κάνουν καθιστική ζωή

• Οι χρόνιοι καπνιστές και όσοι καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες αλκοολούχων ποτών

• Ασθενείς που αντιμετωπίζουν χρόνια προβλήματα, όπως διαβήτης, κυστική ίνωση, σύνδρομα δυσαπορρόφησης των τροφών, νεφρικά νοσήματα, βουλιμία, ανορεξία και ενδοκρινολογικές διαταραχές

• Άτομα που έχουν μικρό σωματικό βάρος και μικρό ανάστημα ανεξαρτήτως ηλικίας.

Η οστεοπόρωση έχει συνδεθεί κυρίως με τις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, ενώ αφορά τόσο στους άνδρες όλων των ηλικιακών ομάδων, όσο και στις νεαρές γυναίκες.

ΠΡΟΛΗΨΗ

Η πρόληψη είναι πάντα προτιμότερη από τη θεραπεία. Τα οστά αναπτύσσονται κυρίως κατά την εφηβεία και τελικά φτάνουν στη μέγιστη πυκνότητά τους στην ηλικία των 27 – 30 ετών.

Καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της περιόδου ανάπτυξης του ανθρώπινου σκελετού όλοι έχουμε τη δυνατότητα και την ευκαιρία να κάνουμε τα οστά μας γερά, καταναλώνοντας τροφές από όλες τις διατροφικές ομάδες και ακολουθώντας ένα συστηματικό πρόγραμμα γυμναστικής.
 

1. ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας πρέπει να λαμβάνουμε ικανοποιητικές ποσότητες ασβεστίου. Από επιστημονικές έρευνες έχει αποδειχθεί ότι η έλλειψη ασβεστίου είναι μια εκ των βασικών αιτιών της οστεοπόρωσης.

ΑΣΒΕΣΤΙΟ

Η συνιστώμενη ημερήσια ποσότητα για τους ενήλικες είναι 800-1000 mg ημερησίως, για τις εμμηνοπαυσιακές γυναίκες 1500 mg ημερησίως και για τα άτομα της τρίτης ηλικίας 1200 mg την ημέρα.

Πλούσιες πηγές ασβεστίου είναι το γάλα, τα γαλακτοκομικά προϊόντα (φέτα, κίτρινο τυρί κ.α.), το αβγό, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, το μπρόκολο, τα όσπρια, τα σιτηρά και οι ξηροί καρποί. Εξίσου ευεργετική επίδραση για την υγεία έχουν και τα συμπληρώματα ασβεστίου που χορηγούνται σε διάφορες καταστάσεις όπως η δυσανεξία στη λακτόζη.

Πρέπει να σημειώσουμε ότι η αυξημένη λήψη ασβεστίου δεν είναι ικανή να σας προστατεύσει, καθώς η έλλειψη και άλλων στοιχείων από τον οργανισμό συντελεί τελικά στην εκδήλωση της οστεοπόρωσης.

Η περιεκτικότητες των προϊόντων σε ασβέστιο είναι:

1 ποτήρι γάλα (250 ml) = 300 mg Ασβέστιο
1 ποτήρι γάλα (250 ml) εμπλουτισμένο σε ασβέστιο = 430 mg ασβεστίου
1 κεσεδάκι γιαούρτι (200ml) εμπλουτισμένο σε ασβέστιο = 280 mg ασβεστίου

ΒΙΤΑΜΙΝΗ D3

Η βιταμίνη D παίζει καθοριστικό ρόλο στην απορρόφηση του ασβεστίου αφού αποτελεί ουσιαστικά το μεταφορικό μέσο του μέσο.

Η πρόσληψη ασβεστίου δίχως ταυτόχρονη πρόσληψη βιταμίνης D δεν παρέχει κανένα όφελος για την πρόληψη και θεραπεία της οστεοπόρωσης.

Η κύρια πηγή της βιταμίνης D στις μεσογειακές χώρες είναι ο ήλιος. Η έκθεση του ατόμου στον ήλιο παρέχει διάμεσο του δέρματος, του ήπατος και των νεφρών (μεταβολικός δρόμος της βιταμίνης), όλη την απαραίτητη ποσότητα που χρειάζεται ο οργανισμός.

Η ανεπαρκής έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία και η φτωχή διατροφή σε βούτυρο, λιπαρά ψάρια, αβγά και γάλα μπορεί να συντελέσουν στην εκδήλωση της οστεοπόρωσης.

Σε άτομα ωστόσο που ζουν σε περιοχές με μικρά διαστήματα ηλιοφάνειας (π.χ. Σουηδία, Φιλανδία και γενικότερα κεντρική και βόρεια Ευρώπη) συνήθως συνταγογραφούνται διατροφικά συμπληρώματα που περιέχουν ασβέστιο και βιταμίνη D.

Στη χώρα μας παρότι υπάρχει ηλιοφάνεια το περισσότερο διάστημα του χρόνου, τα ποσοστά της οστεοπόρωσης είναι μεγαλύτερα σε σύγκριση με αυτά των Βόρειων χωρών.

Εικοσάλεπτη καθημερινή έκθεση του σώματος στον ήλιο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, δίχως αντηλιακή προστασία, μας προσφέρει επαρκή ποσότητα Βιταμίνης D η οποία μας καλύπτει για όλο τον χρόνο.

Γενικώς ημερήσια λήψη 400-800 IU βιταμίνης D κρίνεται ικανοποιητική.
 

2. ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗ

Η σωματική άσκηση σε καθημερινή βάση μπορεί να συμβάλλει στην ενδυνάμωση των οστών, αρκεί να γίνεται συστηματικά και πάντα υπό την καθοδήγηση ενός ειδικού (φυσικοθεραπευτή, γυμναστή).

Το βάδισμα, το τρέξιμο, η ποδηλασία, ένα πρόγραμμα μυϊκών διατάσεων καθώς επίσης και πρόγραμμα με ελαφρά βάρη (ή αντιστάσεις με ειδικά λάστιχα) και αεροβική γυμναστική μπορεί να αποδειχθούν ιδιαίτερα ωφέλιμα για όλες τις ηλικιακές ομάδες.

Σε μεγαλύτερες ηλικίες η επιλογή προγράμματος αερόβιας γυμναστικής στο νερό αποτελεί μια ασφαλής και αποτελεσματική λύση. Φυσικά προτιμότερο είναι ο αθλητισμός να ξεκινά από τη παιδική ηλικία.

Προτού ένας ενήλικας αποφασίσει να ξεκινήσει την οποιασδήποτε μορφής γυμναστική καλό θα είναι να απευθυνθεί στον καρδιολόγο του και να κάνει έναν πλήρες καρδιολογικό έλεγχο (Ηλεκτροκαρδιογράφημα, Υπέρηχους καρδιάς, Τεστ κόπωσης).

Ο σωστός εξοπλισμός (ειδικά παπούτσια, αθλητική ένδυση) μειώνουν σημαντικά το ποσοστό τραυματισμού των ατόμων

3. ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

• ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Το πρώτο βήμα για τη διάγνωση της οστεοπόρωσης είναι η μέτρηση της οστικής πυκνότητας με τη μέθοδο DEXA, καθώς αυτή αποτελεί τον καλύτερο δείκτη για τη πρόληψη μελλοντικών καταγμάτων.

Η πρώτη μέτρηση πρέπει να γίνεται κατά την έναρξη της εμμηνόπαυσης ή νωρίτερα αν η γυναίκα υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση των γεννητικών της οργάνων.

Η μέτρηση αυτή θα αποτελέσει ουσιαστικά το μέτρο σύγκρισης σε σχέση με μελλοντικές εξετάσεις. Για το κατά πόσο συχνά είναι απαραίτητη η επανάληψη της εξέτασης της μέτρησης της οστικής μάζας θα το καθορίσει ο Ορθοπαιδικός σας.

• ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΙΜΑΤΟΣ

Οι εξετάσεις αυτές περιλαμβάνουν τον έλεγχο του αίματος, το βιοχημικό και το ορμονολογικό προφίλ.

Μέσα από αυτόν τον έλεγχο θα διαπιστώσουμε τον οστικό μεταβολισμό (Bone turnover), ενώ ο έλεγχος των θυρεοειδικών και παραθυρεοειδικών ορμονών είναι απαραίτητος διότι η δυσλειτουργία των ενδοκρινών αδένων αυτών μπορεί να αποτελεί μια σιωπηλή αλλά και θεραπεύσιμη αιτία οστεοπόρωσης.

Είναι λάθος να θεραπεύεται η οστεοπόρωση ως σύμπτωμα και να μη διερευνάται η αιτία της. Μπορεί η θεραπεία της αιτίας της να αποτελέσει και την οριστική αντιμετώπιση της νόσου.

Δημοσίευση στο περιοδικό υγείας 'Helthyme'