ΠΛΑΤΥΠΟΔΙΑ ΣΤΟΥ ΕΝΗΛΙΚΕΣ

Η έλλειψη της ποδικής καμάρας αποτελεί μια κλινική οντότητα που απασχολεί εκτός από τα παιδιά και τους ενήλικες.  Οι πλειονότητα των ενηλίκων δεν αναφέρει πόνο ή δυσλειτουργία των ποδιών κατά τη διάρκεια της βάδισης και την επιτέλεση των επαγγελματικών ή αθλητικών δραστηριοτήτων.  Το ποσοστό της πλατυποδίας στους ενήλικές φτάνει το 20%.

Συνήθως οι ενήλικες με πλατυποδία είναι αυτοί που την εμφάνισαν στην παιδική τους ηλικία και δεν έχει αποκατασταθεί με το πέρας του χρόνου όπως παρατηρείται σε ένα μεγάλο ποσοστό των παιδιών (χαλαρή πλατυποδία λόγο μεγάλης εν γένει χαλαρότητας των συνδέσμων).  Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που η πλατυποδία εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της ενήλικου ζωής όπως πχ μετά από μια εγκυμοσύνη στις γυναίκες ή έναν τραυματισμό του τένοντα στο πόδι.

Στις περισσότερες περιπτώσεις η πλατυποδία είναι ανώδυνη ενώ υπάρχουν ασθενείς που αναφέρουν πόνο στο πόδι αλλά και σε άλλα σημεία του κάτω άκρου και την οσφυϊκή χώρα.

Η πράσινη καμπύλη προσδιορίζει τη φυσιολογική κλίση της ποδικής καμάρας, ενώ η κόκκινη γραμμή την πλατυποδία (flatfoot deformity)
 

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

Ο πόνος και το οίδημα τοπικά στην περιοχή του άκρου ποδός αποτελούν τα συχνότερα συμπτώματα που αναφέρει ο ασθενής. Η εμφάνιση του πόνου όμως εκτός από την εσωτερική επιφάνεια του ποδιού μπορεί να εμφανίζεται σε όλο το πόδι, στη ποδοκμημική, στη γάμπα, στο γόνατο, στο ισχίο στην οσφύ (οσφυαλγία).

Η δυσκαμψία αποτελεί άλλο ένα σύμπτωμα που αναφέρει ο ασθενής που το αντιλαμβάνεται κυρίως κατά τη διάρκεια επιτέλεσης βάδισης, τρεξίματος ή αθλητικών δραστηριοτήτων.

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ

• Οικογενειακό ιστορικό του ατόμου.  Έχει παρατηρηθεί ότι πλατυποδία εμφανίζουν οι συγγενείς του ατόμου.
• Χαλαρότητα των συνδέσμων.  Στις περιπτώσεις αυτές παρατηρείται ότι η ποδική καμάρα εμφανίζεται όταν το πόδι δεν πατά στο έδαφος και εξαφανίζεται όταν ο ασθενής σηκώνεται και πατά τα πόδια του στο πάτωμα.  Το γεγονός αυτό υποδηλώνει πλατυποδία οφειλόμενη σε εν γένει χαλαρούς συνδέσμους στους οποίος όταν ασκηθεί το φορτίο του σώματος κατά την ορθοστάτηση διατείνονται αρκετά εξαφανίζοντας την ποδική καμάρα.
• Τραυματισμός και διατομή του οπίσθιου κνημιαίου μυός.  Ο μυς αυτός αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους μύες του κάτω άκρου.  Η κύρια λειτουργία του είναι να κρατά ανυψωμένη την ποδική καμάρα και να υποστηρίζει το πόδι κατά τη διάρκεια της βάδισης.  Αν ο τένοντας αυτός τραυματιστεί, διαταθεί ή και κοπεί τότε σταδιακά η ποδική καμάρα εξαφανίζεται.
• Αρθρίτιδα.  Η φλεγμονώδους τύπου αρθρίτιδες όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα μπορεί να αποτελέσει αιτία επώδυνης πλατυποδίας.  Η αιτία είναι ότι η αυτοάνοσου τύπου αρθρίτιδες δεν προκαλούν βλάβη μόνον στους αρθρικούς χόνδρους αλλά και στα μαλακά μόρια όπως οι τένοντες και οι σύνδεσμοι και με αυτόν τον τρόπο χάνεται η συνοχή των δομών που συγκρατούν την ποδική καμάρα.
• Τραυματισμός.  Ο τραυματισμός των συνδέσμων που συγκρατούν ισχυρά τα οστά του ποδιού μπορεί να αποτελέσει αιτία της απώλειας της ποδικής καμάρας προκαλώντας ταυτόχρονα και πόνο – επώδυνη πλατυποδία-.
• Σακχαρώδης Διαβήτης.  Οι ασθενείς με μακροχρόνιο και ίσως μη καλά ρυθμισμένο διαβήτη εμφανίζουν νευρολογικά προβλήματα στα πόδια λόγω βλάβης των νευρικών στελεχών εξ αιτίας της νόσου.  Δευτερογενώς δημιουργείται πλατυποδία σε συνδυασμό με την μειωμένη αίσθηση του πόνου από πλευράς ασθενούς γεγονός που κάνει το πρόβλημα ιδιαίτερα σοβαρό.  Η χειρουργική αντιμετώπιση των ασθενών αυτών περικλείει ιδιαίτερους κινδύνους λόγω του διαβήτη και η επιλογή της συντηρητικής οδού με ειδικά υποδήματα και νάρθηκες.
• Εγκυμοσύνη.  Η εγκυμοσύνη μπορεί να επηρεάσει την ποδική καμάρα με δύο τρόπους.  Αρχικά η αύξηση του σωματικού βάρους σε συνδυασμό με την χαλάρωση των συνδέσμων λόγω την νέας ορμονικής ισορροπίας λόγω της κυοφορίας παρατηρείται η ελάττωση της ποδικής καμάρας στις έγκυες γυναίκες.
• Παθήσεις του νευρικού συστήματος όπως η εγκεφαλική παράλυση, η μυϊκή δυστροφία, η δισχιδής ράχη αποτελούν παθήσεις που συνδυάζονται με εμφάνιση πλατυποδίας.
• Η ηλικία.  Με το πέρας της ηλικίας και ειδικά σε δραστήρια άτομα μπορεί να εμφανιστεί μείωση της ποδικής καμάρας.  Ο οπίσθιος κνημιαίος τένοντας χάνει την δυναμική του και σταδιακά αδυνατίζει και δεν μπορεί να συγκρατήσει ικανοποιητικά την ποδική καμάρα.
• Συνοστέωση των οστών του ποδιού.  Σε μερικούς ανθρώπους τα οστά του ταρσού (μεσαίο τμήμα του ποδιού), δεν διαχωρίζονται και παραμένουν ενωμένα με αποτέλεσμα την εμφάνιση ενός δύσκαμπτου και επώδυνου ποδιού.  Η κλινική οντότητα αυτή συνήθως διαγιγνώσκεται κατά τη παιδική ηλικία.

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ

Η κλινική εξέταση γίνεται από τον Ορθοπαιδικό χειρουργό και βασίζεται στο παρατήρηση του ασθενούς κατά την ορθοστάτηση, στο ανεβοκατέβασμα σκάλας, σε συνθήκες μη φόρτισης του ποδιού.  Ο ασθενής στέκεται στα δάκτυλα του ποδιού και ο Ορθοπαιδικός παρατηρεί αν με την κίνηση αυτή δημιουργείται η ποδική καμάρα στο πόδι του ασθενούς διαπιστώνοντας με τον τρόπο αυτό η χαλαρή πλατυποδία.  Σε περίπτωση που δεν δημιουργείται η ποδική καμάρα με την κίνηση αυτή τότε η δύσκαμπτη πλατυποδία αποτελεί τον προφανέστερο λόγο.

Για την διερεύνηση για το αν το αίτιο της πλατυποδίας είναι η βλάβη στον τένοντα του οπίσθιου κνημιαίου ο Ορθοπαιδικός ζητά από τον ασθενή να ανασηκωθεί στις μύτες του ενός ποδιού δίχως να στηρίζεται για 10 συνεχόμενες φορές.  Αν το άτομο δεν μπορεί να εκτελέσει τις 10 επαναλήψεις τότε το πρόβλημα εστιάζεται στον οπίσθιο κνημιαίο τένοντα.

Κατά την ψηλάφηση διαπιστώνεται η χαλαρή ή η δύσκαμπτη φύση της πλατυποδίας και κατά πόσο επώδυνη ή ανώδυνη είναι κατά τη διάρκεια επιτέλεσης των ανατομικών κινήσεων.
Επίσης διερευνώνται συνυπάρχοντα προβλήματα όπως κάλοι, έλκη, παραμορφώσεις δακτύλων (βλαισός μέγας δάκτυλος, σφυροδακτυλία κλπ).

Η κλινική εξέταση ολοκληρώνεται με τον έλεγχο της ποδοκνημικής άρθρωσης, των γονάτων και της οσφύος.

ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

• Η απλές ακτινογραφίες των άκρων ποδών με τον ασθενή σε όρθια θέση, αποτελούν την πρώτη επιλογή για την διερεύνηση της πλατυποδίας, της επισήμανσης και μέτρησης των διαταραχών των μηχανικών αξόνων του ποδιού, βάση για την δημιουργία του θεραπευτικού πλάνου του ασθενούς.
• Η αξονική τομογραφία θα αναδείξει τις οστικές λεπτομέρειες και 
• Η μαγνητική τομογραφία την κατάσταση των τενόντων και ειδικά του τένοντα του οπίσθιου κνημιαίου μυ,  των συνδεσμικών δομών καθώς και τυχόν συνυπάρχοντα προβλήματα από τους αρθρικούς χόνδρους των οστών του ποδιού.

Η μέτρηση των αξόνων και των γωνιών παρέκλισης αυτων η οποία γίνεται πάνω στην απλή ακτινογραφία αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της μελέτης για τον σχεδιασμό του θεραπευτικού πλάνου
 

ΠΕΛΜΑΤΟΓΡΑΦΗΜΑ

Το πελματογράφημα αποτελεί έναν σημαντικό μέσο για την αξιολόγηση της πλατυποδίας κατά τη διάρκεια της στάσης του σώματος, (στατικό μηχανικό και ηλεκτρονικό πελματογράφημα), καθώς και τη διαμόρφωση του πέλματος κατά τη διάρκεια της βάδισης του ατόμου (δυναμικό, ηλεκτρονικό πελματογράφημα).  Η εξέλιξη της τεχνολογίας δίνει σήμερα τη δυνατότητα στον εξειδικευμένο Ορθοπαιδικό να καταλάβει τα φορτία που ασκούνται στον άκρο πόδα και να σχεδιάσει με περισσότερη ακρίβεια το θεραπευτικό πλάνο. 

Το μηχανικό πελματογράφημα αποτελεί την κλασική μέθοδο αξιολόγησης και καταγραφής του τρόπου που ο άκρος πους προσεγγίζει το έδαφος

Η στατική και η δυναμική πελματογραφία αποτελούν την εξέλιξη της ηλεκτρονικής τεχνολογίας στην αξιολόγηση του τρόπου προσέγγισης των ποδιών στο έδαφος κατά τη διάρκεια της στάσης και της βάδισης.
Οι πληροφορίες που λαμβάνονται επεξεργάζονται από προηγμένα λογισμικά και δίνουν την εικόνα των πιέσεων που ασκούνται στο πέλμα σε γεωγραφική κατανομή έτσι ώστε να υπάρξει πλήρης κατανόηση των φορτίσεων και των σημείων που ασκούνται πάνω στο πέλμα
 

Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΑ ΑΝΑΓΚΑΙΑ?

Πολλές φορές η πλατυποδία στους ενήλικες δεν χρήζει ιδιαίτερης αντιμετώπισης όπως:
Σε ενήλικες με μακροχρόνια, ανώδυνη, ελαστική, αμφοτερόπλευρη (πλατυποδία και στα δύο πόδια), η οποία δεν αλλάζει χαρακτήρα – παραμένει ίδια για πολλά χρόνια.

Η θεραπεία είναι όμως αναγκαία στις παρακάτω περιπτώσεις:

• Η πλατυποδία είναι δύσκαμπτη, ασύμμετρη, προοδευτικά επιδεινούμενη (χειροτερεύει με το πέρας του χρόνου), ή
• όταν ο ασθενής εμφανίσει επιπλέον πρόβλημα με την υγεία του που επηρεάζει την ποδική καμάρα. (ρευματοειδής αρθρίτιδα κα)
• Πλατυποδία που οφείλεται σε βλάβη του οπίσθιου κνημιαίου τένοντα, φλεγμονή ή ρήξη αυτού.